آیا اردوغان با ملک سلمان علیه ایران متحد می شود؟

آنکارا در حال تلاش برای تقویت همزمان روابط خود با عربستان و رقیب دیرینه اش ایران است، تا موقعیت خود را در منطقه ای بهبود ببخشد که تا کنون با برنامه ها و جاه طلبی های اردوغان مقابله کرده است. کارشناسان سیاست خارجی این رویکرد تازه را همچنان در حال انجام می دانند که در صورت به نتیجه رسیدن می تواند ترکیه را بار دیگر به بازیگر موثری در منطقه تبدیل کند.

المانیتور نوشت: آنکارا در حال تلاش برای تقویت همزمان روابط خود با عربستان و رقیب دیرینه اش ایران است، تا موقعیت خود را در منطقه ای بهبود ببخشد که تا کنون با برنامه ها و جاه طلبی های اردوغان مقابله کرده است. کارشناسان سیاست خارجی این رویکرد تازه را همچنان در حال انجام می دانند که در صورت به نتیجه رسیدن می تواند ترکیه را بار دیگر به بازیگر موثری در منطقه تبدیل کند.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، این نشریه آورده است: این رویکرد تازه تا کنون با سفرهای متعددی میان هیات های عالی رتبه ترکیه و عربستان، و ترکیه و ایران همراه بوده است. البته ترکیه همچنان از ایران برای حمایت از اسد ناراحت است، و ایران هم از ترکیه برای حمایت از گروه های مخالف اسد ناراضی است.

ترکیه همچنین از حمایت عربستان از سیسی بسیار ناراضی است که بارها از سوی آنکارا برای پیگرد بی امان اعضای اخوان المسلمین مورد انتقاد قرار گرفته است. اردوغان و داود اغلو قرابت شخصی با اعضای اخوان دارند.

اما رویکرد سنی-محور آنکارا به منطقه و حمایت های آشکارش از خواسته های جنبش اخوان المسلمین در انتها نتیجه ای جز عصبانی کردن هر دو قدرت سنی و شیعه منطقه نداشت. با این وجود به نظر می رسد ایران و عربستان مایل باشند به دلیل منافع مشترک در حال شکل گیری خود با ترکیه واکنش مثبتی به تقاضای نزدیک تر کردن روابط با این کشور نشان دهند.

سلمان بن عزیز، پادشاه عربستان در ۱۱ آوریل با هیات بزرگی از کارکنان وارد آنکارا شد تا در طی دو روز گفتگو با اردوغان و داود اغلو درباره مسائل منطقه ای به ویژه سوریه بحث و تبادل نظر کند.

این گفتگوها دقیقا یک هفته پیش از نشست سازمان همکاری کشورهای اسلامی در استانبول صورت گرفت، که به میزبانی اردوغان برگزار می شود. سلمان برای شرکت در این نشست از استابول به آنکارا سفر می کند.

ملاقات سلمان از آنکارا پس از سفر ماه دسامبر اردوغان به ریاض انجام گرفت که موجب شکسته شده یخ روابط دو کشور شد. همچنین یک ماه پیش از آن اردوغان در مراسم تشییع جنازه پادشاه قبلی عربستان، عبدالله بی عزیز شرکت کرده بود.

دیپلمات ها معتقدند به حکومت رسیدن سلمان روابط ترکیه با عربستان را نزدیکتر کرده است. مقامات رسمی آنکارا همچنین از وجود نشانه هایی از رویکرد تازه ریاض نسبت به اخوان المسلمین پس از مرگ عبدالله خبر می دهند.

پس از ملاقات قبلی اردوغان از ریاض، گفتگوهای بسیاری درباره “اتحاد سنی” میان دو کشور به ویژه در رابطه با سوریه انجام شد. پس آنکه در ماه فوریه اعلام شد جنگنده های سعودی در پایگاه هوایی اینجرلیک ترکیه مستقر می شوند، گمانه زنی های بسیاری مطرح شد مبنی بر آنکه این دو کشور آماده عملیات مشترک در سوریه می شوند.

این ادعاها از سوی مقامات عربستان رد شد، و گفته شد این جنگنده ها به ائتلاف آمریکایی علیه داعش ملحق می شوند و ماموریت دیگری ندارند. با این وجود آنکارا و ریاض به حمایت خود از شورشیان مخالف اسد که تحت نام ارتش آزاد سوریه فعالیت می کنند ادامه می دهد، که شامل گروه هایی می شود که ایران و روسیه آن ها را سازمان های تروریستی می شناسند و آمریکا هم علاقه چندانی به آن ها ندارد.

تقویت روابط با ریاض به آنکارا شریک قدرتمندی در خاورمیانه می دهد، و نه تنها به آن در غلبه بر انزوای منطقه ایش کمک می کند، بلکه موجب تقویت موضع آنکارا در سوریه و عراق نیز می شود.

از آن سو، ریاض هم با تقویت روابط با آنکارا می تواند در زمانی که رقابت ها با ایران تشدید شده، یک شریک منطقه ای مهم سنی داشته باشد.

این برای طرف سعودی بسیار اهمیت دارد، زیرا احساس می کند پس از نزدیک شدن روابط تهران با واشنگتن قدرت مانور خود را از دست داده است.

سویل اوزل، استاد روابط بین الملل در دانشگاه قدیر هاس استانبول و ستون نویس روزنامه هابرتورک دیلی در این باره می گوید: عربستان به ترکیه برای ایجاد تعادل نیاز دارد، زیرا به نیت آمریکا از نزدیکی روابطش با ایران بی اعتماد است. اما احتمالا این خواسته سعودی ها برآورده نمی شود. به اعتقاد او آنکارا ترجیح می دهد دیگر این تصویر از آن ترسیم نشود که تنها سیاست های سنی-محور را دنبال می کند.

از این رو احتمال نمی رود ترکیه وارد اتحاد سنی محوری شود که در تقابل با ایران قرار بگیرد.

سفر ناگهانی داود اغلو به تهران در اوایل مارس و بیانیه های مثبت اعلام شده در زمینه روابط دو جانبه به عنوان نشانه هایی از علاقه ترکیه به ترمیم روابط با ایران بودند.

اوزل همچنین به مسئله کردها اشاره می کند که دغدغه مشترک ترکیه و ایران است. به گفته او، هر دو کشور کاملا از تلاش های کردهای سوریه برای تاسیس منطقه خودمختار نگرانند.

اوزل اضافه می کند تلاش ترکیه برای نزدیکتر شدن همزمان به عربستان و ایران نشان دهنده تلاش آنکارا برای ایجاد تنوع در سیاست های خود در منطقه است. او تاکید دارد این سیاست هنوز به طور کامل پیاده نشده.

همچنین ایرانی که پس از توافق نهایی با غرب به سرعت درهایش را به روی جهان باز کرده بازار جذابی را برای ترکیه ایجاد می کند که نمی تواند آن را نادیده بگیرد.

در صورت به ثمر نشستن این تلاش ها، ترکیه می تواند کمی از تصویر منفی ایجاد شده از خود را پا کند و بار دیگر به بازیگر قابل احترامی در منطقه تبدیل شود. البته برای این کار نیاز به بهبود روابط خود با مصر و اسرائیل نیز دارد.

به گفته اونال سویک، سفیر بازنشسته ترکیه در بغداد، ریاض می تواند به حل اختلافات ترکیه و مصر کمک کند. او به این واقعیت اشاره می کند که سلمان این هفته پس از ملاقات با سیسی در قاهره به آنکارا رفت.

از سوی دیگر بوزکارت آران، سفیر بازنشسته ای که در حال حاضر در دانشگاه توب آنکارا تدریس می کند معتقد است رودیکرد دوسویه آنکارا هنوز به نتیجه نرسیده و نمی توان آن را جهتی تازه در سیاست جدید ترکیه در خاورمیانه دانست.

او در این باره می گوید، آنکارا پس از چندین بحران خودساخته به این مرحله رسیده، که بسیاری از آن ها هنوز تمام نشده اند. سیاست های ترکیه باعث تجدید حیات نیروهای شیعه در منطقه شد. آنکارا پیش از آنکه بتوان گفت سیاست تازه ای در پیش گرفته، باید بر آثار مخرب بحران های حاضر غلبه کند.