آیا ترامپ توافق هسته ای را پاره خواهد کرد؟

لوبلوگ نوشت: در حالی که ترامپ همچنان به دنبال معاون وزارت امور خارجه اش است در میان گزینه های برتر جان بولتون سفیر اسبق آمریکا در سازمان ملل جزو گزینه های مورد علاقه همراهان نئوکان ترامپ است.

تعجب برانگیز نیست که بولتون نیز به شدت از توافق هسته ای بیزار باشد. در حالی که مذاکرات در جریان بود، او این مذاکرات را «تسلیم بی سابقه آمریکا» خوانده و گفته بود نمیتواند هیچ ارزشی برای این توافق متصور شد چرا که سران ایران به سمت ساخت بمب هسته ای راه افتاده اند. در ماه نوامبر او در سرمقاله ای به ترامپ توصیه کرد که در اولین روزی که پایش به دفتر ریاست جمهوری میرسد توافق هسته ای را نابود کند.

با وجود حملات دست راستی های سیاست آمریکا به توافق هسته ای و ریاست جمهوری ترامپ باید در نظر داشت که توافق هسته ای هر چیزی است به جز فاجعه ای که منتقدان آن ادعا می کنند. این توافق دستاوردی است که قابل دفاع است اما برای اینکه بدانید چرا این گزاره ها درباره آن مطرح می شود باید دقیقا همان کارهایی را بکنید که ترامپ دست کم به نظر می رسد به آن ها علاقه دارد: پیچیده کردن جزییات کوچک در ۱۵۹ صفحه گزارش.

این توافق در حقیقت دو راه را برای ایران جهت ساخت بمب اتم مسدود کرده است، یکی غنی سازی اورانیوم و دیگری در مورد پلوتونیوم. باید یادآور شد که ایران از ۱۶۴ سانتریفیوژ در سال ۲۰۰۳ به ۱۹ هزار سانتریفیوژ در زمان مذاکرات هسته ای رسیده بود. تحت توافق هسته ای ایران تا سقف ۵۰۶۰ سانتریفیوژ را میتوانست در نطنز و سایت فوردو حفظ کند. آنها همچنین باید از مدل قدیمی تر IR-1 می بودند. مازاد انبارها و همچنین مدل های IR-4,5,6,8 باید تحت نظارت دائمی نگه داشته می شدند. نطنز و فوردو روی هم بیش تر از ۵۰ هزار سانتریفیوژ از مدل های مختلف داشتند در نتیجه چه از حیث کمی چه از حیث کیفی تحت برجام سقف قابل ملاحظه ای برای آنها تدوین شد.

این توافق ایران را از غنی سازی اورانیوم بیش از ۳.۱۶۷% منع میکند.غنی سازی می تواند تنها در نطنز صورت بگیرد.

سلاح هسته ای با پلوتونیوم نیز ساخته می شود به ویژه پلوتونیوم ۲۳۹ اما در برجام راه دستیابی به این ماده هم مسدود شده است.این پلوتونیوم به راکتور های نیمه کاره آب سنگین اراک نیاز داشت و باید این راکتور ها دوباره طراحی می شدند. در آینده ایران ازباز فرآوری پلوتونیوم ساخته شده برای راکتور یا ساخت تاسیسات بازفرآوری محروم شده و باید راکتور های آلوده به سوختش را نیز صادر کند. انبارهای آب سنگین ایران به عنوان سردکننده راکتور ها استفاده میشوند و نمیتوان بیش از ۱۳۰ تن گنجانش داشته باشند. مابقی باید صادر شود.

آخرین بند این مکانیزم ویژه است چراکه توافق ملزم که ایران به پروتکل های سال ۱۹۹۷ الحاقی که نظارت های آژانس را در پیمان منع سلاح های هسته ای بیشتر میکند برگردد و تیم تکنیکی آژانس انرژی اتمی می تواند هر موقع اراده کرد با یک اطلاع کوتاه برای نظارت به ایران برود. همان طور که همین الان هم این اتفاقات در جریان است. ایران بر تعهداتش در پرتکل الحاقی نه برای ۱۵ سال بلکه تا زمان حیات توافق باید پایبند باشد اما این تا زمانی است که این پروتکل به NPT وصل باشد.

به عبارت دیگر توافق هسته ای نمتواند بیش از این ارزش حفظ کردن داشته باشد اگر تمام و هم و غم شما البته این نباشد که ایران به کلاب هسته ای جهان ملحق نشود. این توافق این واقعیت ها را تضمین میکند و بر اساس نظر سنجی ها در دسامبر ۲۰۱۶ بیش از ۶۰% آمریکایی ها نیز میخواهند این توافق باقی بماند. اما تصور نکنید که حمایت عمومی یا فرآیندهای بازبینی دقیق و فرآیند های حل و فصل اختلافات علیه ایران میتواند لزوما توافق هسته ای را از شر ترامپ حفظ کند. او آدم اهل جزییات نیست. او زمان زیادی را برای گوش دادن به استدلال متخصصین سپری نمیکند به این دلیل که فکر میکند به اندازه کافی باهوش است که جواب همه سوال ها را بداند. علاوه بر این او اگر به جزییات و اطلاعات اضافی هم نیاز داشته باشد باز هم همیشه به سراغ اطلاعات نظامی همراهانش می رود. اعضای تیم دور وبری ترامپ همگی به وضوح گفته اند که توافق هسته ای به هیچ درد آنها نمیخورد.

با این حال باز هم فکر نتایج قبلی را در مورد پاره کردن برجام از سوی ترامپ به عنوان اولویت او را جدی نگیرید حتی با اینکه او بارها و بارها این مساله را اعلام کرده باشد. او همچنین گفته بود که به بازنگری در توافق و مفاد آن نیز فکرمیکند . طبق معمول او همه چیز را همزمان گفته است.

این را در نظر داشته باشید که در ماه سپتامبر ۲۰۱۵ او در مصاحبه ای با واشنگتن پست گفته بود که آمریکا یکی از افتضاح ترین توافق ها را در تاریخ بهامضا رساند و او اضافه کرده بود که من میخواهم بگویم که من این توافق را پاره خواه مکرد. من سرسخت ترین انسان روی زمینم. اما می دانید چی شده؟ دنیا به این نحو نمی گردد. ما باید مطمئن شویم ایران سهم خود را از این توافق رعایت میکند.

به محض اینکه توافق هسته ای به واقعیت تبدیل شد دیگران که سرسختانه نیز مخالف آن بودند از ایران خواستند که نسبت به تعهداتش پایبند باشد به جای اینکه بخواهند آن را پاره کنند.

در ماه نوامبر ولید فارس یکی از مشاوران برجسته ترامپ در حوزه خاورمیانه گفته بود ترامپ اصرار دارد که این توافق را به کنگره بفرستد و از ایران تقاضا کند که دوباره بخش هایی از آن را تغییر دهد و مذاکراتی نیز دوباره داشته باشند.

در سخنرانی ماه آپریل در مرکز استراتژیک بین المللی جیمز متیس نامزد پست وزارت دفاع ترامپ ایران را تنها تهدید ماندگار برای ثبات و صلح خاورمیانه خوانده بود. او گفته بود که آمریکا باید هشیار باشد اگر ایران توافق هسته ای را به دور انداخت تحریم ها به طور یک جانبه باید برگردد. سناتور باب کروکر یکی از جمهوری خواهان سنا و از منتقدان برجام نیز موضعی دقیقا مشابه گرفته است.

باید گفت ایران هراسی نه تنها درون کابینه ترامپ بلکه به زودی در همه کشور شایع خواهد شد. اسراییل وعربستان هر دو لابی های جدی ای علیه توافق هسته ای داشته اند. امروز این لابی ها تاثیر خود را گذاشته است.

حتی اگر ترامپ این کار را بکند اروپا و چین و روسیه با او همراه نخواهند بود. این بدان معنی است که کشورهای آنها از منافع حاصل از برجام درتجارت با ایران بهره می برند. ۲۹ کشور اورپایی و آسیایی همین الان در حوزه انرژی ایران با ایران وارد توافق هایی شد اند و خواهند شد. با توجه به ادامه بحران هایاقتصادی اتحادیه اروپا هیچ دلیلی ندارد که این توافق ها را که برای سرمایه گذاری در آنها وقت زیادی را صرف کرده است کنار بگذارد. یکی از اینها ایرباس بود که سود هنگفتی نصیب این شرکت هواپیمایی گرده است. درماه نوامبر وزیر خارجه اتحادیه اروپا حمایتش را از توافق هسته ای تحکیم کرد و همین مساله احتمالات اینکه ترامپ با عقب نشینی از توافق هسته ای روابطش را با آنها به خطر بیاندازد بیشتر کرده است

به علاوه اینکه انجام چنین کاری به طور یکجانبه اساسا بی معنی است. شرکت های آمریکایی نظیر بویینگ که توافقاتی را به ارزش ۱۷ میلیارد دلار با ایران به امضا رسانده اند جریمه چنین تصمیمی را باید بپردازند. آیا ترامپ که خود را یک کاسب کار معرفی کرده است حاضر است جلوی برجام را بگیرد؟ با این حال با توجه به تناقضات ترامپ نتیجه گیری در این باره سخت است.

با همه این احوال او ابتدا از توافق بویینگ انتقاد کرده و بعد شکایت کرده که ایران ممکن است از ایرباس خرید کند نه آمریکایی ها.

حتی اگر ترامپ از توافق هسته ای عقب نشینی نکند یک ثانیه هم نمیتوان تصور کرد که او به گرم تر شدن روابط با ایران کمک خواهد کرد. ایران همچنان موضوع تحریم های متعدد غیر هسته ای آمریکاست. به یاد داشته باشید که در ماه دسامبر کنگره قانون تحریم های ده ساله ایران را تمدید کرد. ترامپ در حقیقت میتواند این جریمه ها را علیه ایران بیشتر هم بکند. همان طور که بسیاری از محافظه کاران از او چنین درخواستی دارند. ایان برمن معاون رییس شورای سیاست خارجی آمریکا توصیه کرده که تحریم های پاسخگویی ایران در قبال خقوق بشر افزایش یابد.

در نتیجه علی رغم هیاهوهای ترامپ این استدلال منطقی هم وجود دارد که او روزنامه را برای اعلام اینکه از بین بردن توافق هسته ای در دستان اوست بسیج نکند. در دوران ترامپ روابط ایران و آمریکا بدتر خواهد شد و این ربطی به اتفاقی که برای توافق هسته ای می افتد هم ندارد. حتی اگر ترامپ به برجام پایبند بماند هم به رفتار نامناسب با ایرانی ها از روش های دیگر دست خواهد زد.

راه های بلقوه هم در این مورد زیاد است برای مثل در مورد خلیج فارس و رویارویی کشتی های آمریکایی با قایق های ایرانی و یا در لبنان و سوریه که ایران نقش حیاتی در مشاوره دادن به بشار اسد دارد و یا دریمن که مبارزان حوثی مورد حمایت ایران هستند. اسرائیل و عربستان ممکن است به فکر تخریب توافق هسته ای توسط خودشان و با موشک هایشان بیوفتنند. اما همین که دولت اوباما به تاریخ بپیوندد آنها ممکن است احساس راحتی کنند. به ویژه جمهوری خوهان کلیدی اسرائیل را به هر نوع رویارویی با ایران باز خواهند گرداند. اسرائیلی ها و عربستانی ها هرگز پنهان نکردند که دوات اوباما با ایران نرم خویی داشته و امروز به احتمال زیاد آنها جسارت بیشتری در کاخ سفید ترامپ خواهند داشت.

رویارویی هر کدام از اینها با ایران می تواند به رویارویی نظامی مستقیم بین تهران و واشنگتن ختم شود. به عبارت دیگر نباید یک نقطه دیگر از زمین هم به آتش کشیده شود. درنتیجه شاید ما نکته اصلی را در تعمق زیاد درباره اینکه ترامپ با توافق هسته ای چه میکند فراموش کرده باشیم. سوال اصلی این است که او با ایران چه می کند و چطور نتایج مفتضاحانه اقدامات را قبول خواهد کرد.انتخاب