جهان در سیطره مس

مس یکی از فلزهای ارزشمندی است که کاربردهای بسیار متنوعی دارد. ویژگی‌هایی همچون قابلیت بالای هدایت جریان برق و گرما، قابلیت چکش‌خواری، مقاومت در برابر فرسایش، قابلیت ماشین‌کاری، استحکام کششی و… مس را به یکی از حیاتی‌ترین مواد معدنی تبدیل کرده است.

برخی صنایع مس را به‌عنوان یک کالای واسطه‌ای و برخی دیگر، آن را به‌عنوان یک کالای نهایی استفاده می‌کنند. در هر دو صورت، ضرورت استفاده از مس از گذشته‌های دور تا امروز، وجود داشته و بشر به هر نحوی که توانسته آن را به کار برده است.
صنعت مس سهم عمده‌ای در اقتصاد جهانی دارد و مس چیزی بیش از یک فلز استخراج شده است که باعث ایجاد شغل و ارتقای سطح زندگی بالاتر می‌شود به‌طوری‌که یک تن مس، عملکردی را برای ۴۰ خودرو به ارمغان آورده، ۱۰۰ هزار تلفن همراه را تغذیه، ۴۰۰ رایانه را قادر به کار و برق را در ۳۰ خانه توزیع می‌کند.
توانایی مس برای بازیافت بی‌نهایت بدون از دست دادن خواص خود به کاهش ضایعات جهانی کمک می‌کند و به‌طور متوسط، محصولات مسی حاوی ۳۵ درصد محتوای بازیافتی هستند و سالانه ۹ میلیون تن مس بازیافت می‌شود.
با توجه به اینکه مس برای افزایش تلاش‌ها در زمینه بهره‌وری انرژی مورد نیاز است، محصولات حاوی مس نیز به دلیل اینکه مس بهترین رسانای گرما و الکتریسیته است، کارایی بیشتری دارند.
با اتخاذ استانداردهای حداقل عملکرد انرژی در تجهیزات صنعتی و لوازم مسکونی، ۳۵۰ میلیارد دلار فعالیت اقتصادی از طریق کاهش هزینه‌های انرژی ایجاد و مصرف برق در سراسر جهان ۱۰ درصد کاهش می‌یابد.
برای آنکه شهرها و جوامع ایمن‌تر، انعطاف‌پذیرتر و پایدارتر شوند، به افزایش کاربرد فناوری‌های نوآورانه نیاز است. در حال حاضر مس یک عنصر مهم در نوآورانه‌ترین فناوری‌ها همانند فناوری انرژی هوشمند، آبزی‌پروری و خودروهای الکتریکی است و نقش آن در حمل‌ونقل الکتریکی، بهره‌وری انرژی و انرژی‌های تجدیدپذیر در حال رشد است.
مس یک ماده کلیدی برای ساختمان‌های سبز و سالم است و بیش از ۱۲۸ کاربرد مس در ساخت‌وساز ساختمان‌های تجاری وجود دارد که منجر به بهبود بهره‌وری آب، کیفیت بهتر هوای داخل خانه و انتشار کمتر گازهای گلخانه‌ای می‌شود. حجم کل مس در فناوری شهرهای هوشمند می‌تواند تا سال ۲۰۲۵ تقریباً دو برابر شود.
تقریباً یک‌چهارم مصرف جهانی انرژی از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین می‌شود که برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، کاهش هزینه‌های انرژی و کمک به تأمین انرژی ۷۸۹ میلیون نفری که فاقد برق هستند مورد نیاز است.
مس در سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر برای تولید برق از انرژی خورشیدی، آبی، حرارتی و باد در سراسر جهان استفاده می‌شود. مس یکی از بهترین هادی‌های الکتریسیته، به‌طور گسترده در تولید وسایل نقلیه الکتریکی، توربین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی استفاده می‌شود.
مزارع بادی فراساحلی، به دلیل کابل‌کشی گسترده، به ویژه مس فشرده هستند و به ۹.۶ متر یک تن مس در هر مگاوات ظرفیت انرژی نیاز دارند. مزارع بادی خشکی و فتوولتائیک‌های خورشیدی نیز به شدت مس فشرده هستند و به ترتیب به ۴.۳ تن و ۵ تن مس در هر مگاوات نیاز دارند.
دکتر مس
در بازار کامودیتی به مس به دلیل کاربردهای گوناگون، لقب دکتر مس می‌دهند. از این فلز در فعالیت‌های مختلف اقتصادی به‌عنوان فشارسنج اقتصادی استفاده می‌شود. در صورت افزایش قیمت آن شاخص مهمی برای افزایش فعالیت اقتصادی و به دنبال آن رونق در سطح جهان است و در صورت کاهش نیز هشدارهایی مبنی بر مناسب نبودن اوضاع اقتصادی می‌دهد به همین دلیل است که به مس مدرک دکتری اعطا کرده‌اند.
چشم انداز جهانی عرضه و تقاضا
تقاضا
کاربرد و ارزش مس روز به روز در حال افزایش است و چین بزرگترین مصرف‌کننده مس در جهان است که بیش از ۵۰ درصد از مصرف جهانی را به خود اختصاص داده است، بنابراین تغییر در تعادل بازار مس، پیامدهای جهانی دارد.

بر اساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده مصرف مس در جهان در سال ۲۰۲۵ نسبت به سال ۲۰۲۰، به مقدار ۳.۲۵۷ هزار تن افزایش خواهد یافت. آمریکا و آلمان بعد از چین بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان مس در جهان هستند. دلیل این افزایش تقاضا برای مس، کاربرد آن در انرژی‌های سبز از ایستگاه‌های شارژ گرفته تا نیروگاه‌های خورشیدی عنوان شده است. برای انتقال می‌بایست از کابل‌های مسی استفاده شود که ۶۰ درصد مواد تشکیل‌دهنده این کابل‌ها مس است. انتظار می‌رود در بازه ۱۰ ساله تا سال ۲۰۳۰، مصرف مس در بخش انرژی‌های سبز تا ۵ برابر رشد کند.
ایران با تولید ۳۰۲ هزار تن مس پالایش‌شده (کاتد) جایگاه ۱۷ دنیا با ۱.۲ درصد از تولید و جایگاه ۶ در آسیا با تولید ۲.۱ از تولید را دارا است. شرکت ملی صنایع ایران در سال ۱۳۹۹، ۲۸۰ هزار تن تولید کاتد داشته است که بخش عمده از تولیدات کشور است.
عرضه
سرمایه‌گذاری ناکافی در کشف و استخراج مس در دهه گذشته باعث ایجاد مشکلات در سمت عرضه شده است. با توجه به افزایش قیمت و انرژی سبز که تقاضای بالایی برای این فلز ایجاد می‌کند. اما تعدادی از تولیدکنندگان در دهه گذشته بسیار محافظه‌کار شده‌اند. این موضوع مزید علت شده که سرمایه‌گذاری ناکافی از طریق زنجیره تأمین نفوذ کند و بدیهی است که اکنون مشکلاتی را ایجاد کرده است.
از وسایل الکترونیکی گرفته تا ساخت خانه، مس به‌طور گسترده در تولید استفاده می‌شود و تقاضا برای این فلز به‌عنوان یک چالش اقتصادی در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، بسیاری از این شرکت‌ها متوجه شده‌اند که قیمت‌ها بالاتر است و می‌خواهند از این فرصت ایجاد شده استفاده کنند، اما بهره‌برداری از معادن جدید زمان‌بر خواهد بود.
با نگاهی به آینده، تقاضا برای مس افزایش خواهد یافت و یکی از عوامل کلیدی حرکت به سمت توسعه پایدار است زیرا دولت‌ها بیشتر برای طرح‌های سبز هزینه خواهند کرد.
تولید مس در سطح جهان در سال ۲۰۲۵ نسبت به سال ۲۰۲۰، به مقدار ۲.۰۲۷ هزار تن افزایش خواهد یافت. کشور چین همان‌طور که از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان مس در جهان است، بزرگ‌ترین تولیدکننده نیز است و تمام تولید خود را مصرف می‌کند و مابقی مس مورد نیاز خود را وارد می‌کند.
شیلی به‌عنوان دومین تولیدکننده و عرضه‌کننده جهان با مشکلات داخلی روبرو است و سرمایه‌گذاری‌های لازم در این حوزه انجام نداده است و این بی‌ثباتی در شیلی زنگ خطری برای عرضه مس است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵، تولید مس در این کشور روند نزولی داشته باشد. علاوه بر این، متوسط عیار سنگ معدن در شیلی، طی ۱۵ سال گذشته ۳۰ درصد کاهش یافته است که این مساله استخراج مس را دشوارتر می‌کند.
نگرانی‌هایی در مورد کمبود مس وجود دارد. گروه سیتی برآورد می‌کند که بازار جهانی مس در سال ۲۰۲۱ با کسری ۵۲۱ هزار تن روبرو است، شکافی که با شتاب گرفتن انرژی سبز عمیق‌تر خواهد شد و همچنین هشدار داده‌اند که صنعت مس برای جلوگیری از کسری عرضه سالانه ۴.۷ میلیون تنی تا سال ۲۰۳۰، باید بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام دهد.
مانند طلا، ذخایر مس بزرگ به‌مرورزمان کمتر و کمتر کشف می‌شوند و زمان بین کشف و تولید در طول سال‌ها با افزایش هزینه‌ها طولانی شده است. از ۲۲۴ ذخایر مسی کشف شده بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹، تنها ۱۶ مورد در ۱۰ سال گذشته کشف شده‌اند. اگر چه سطح زمین هنوز مقدار زیادی فلز قرمز دارد، اما بیشتر ذخایر جدید عیار پایینی دارند.
قیمت مس
قیمت مس در ماه می ۲۰۲۱، به عدد ۱۰.۱۶۲ دلار که بالاترین قیمت تاریخی خود است را تجربه کرده است. همانطور که در نمودار زیر مشاهده می‌شود قیمت مس در سال ۱۹۶۰ مبلغ ۷۱۵ دلار برای هر تن است که تا سقف قیمتی خود ۱۳۲۱ درصد رشد را تجربه کرده است.

همچنین در طول سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۱ تورم در آمریکا ۸۳۴ درصد افزایش یافته است که با توجه به رشد قیمت مس در طول این سال‌ها، افزایش قیمت مس بیشتر از میزان افزایش تورم در آمریکا است.
نمودار زیر، تورم در آمریکا در ۴ سال گذشته را نشان می‌دهد؛ این عدد در ماه اکتبر ۲۰۲۱ به بالاترین سطح خود به ۶.۲۲ درصد رسیده است که در چند سال گذشته بالاترین عدد بوده و پیش‌بینی می‌شود این روند صعودی ادامه‌دار باشد.

مس به‌عنوان دومین پوشش‌دهنده تورم بعد از انرژی شناخته می‌شود زیرا در طول سال‌های ۱۹۹۲ تا ۲۰۱۶ قدرت پوشش تورمی مس نسبت به طلا بیش از سه برابر است.
چشم‌انداز قیمت مس
گلدمن ساکس معتقد است که مس در دستیابی به کربن‌زدایی و جایگزینی نفت با منابع انرژی تجدید پذیر بسیار مهم خواهد بود و در حال حاضر، بازار با بحران عرضه مواجه است که می‌تواند قیمت را تا بیش از ۶۰ درصد در چهار سال آینده افزایش دهد.
همچنین تغییر تدریجی به انرژی‌های سبز، تقاضای مس را از این بخش نوظهور به ۵.۴ میلیون تن تا سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد داد. حتی با بهره‌برداری از یک معدن جدید در جهان ممکن است تا سال ۲۰۳۰ با شکاف عرضه مس ۸.۲ میلیون تنی مواجه شود.
بنابراین مس یک سرمایه‌گذاری بلندمدت خوب است. این بانک برآورد می‌کند افزایش تقاضا و به احتمال زیاد عرضه پایین، قیمت مس را تا سال ۲۰۲۵ از سطوح فعلی حدود ۹ هزار دلار در هر تن به ۱۵ هزار دلار افزایش دهد.
مازاد تقاضا تا سال ۲۰۳۵ به بیش از ۱۰ میلیون تن خواهد رسید که در قیمت این فلز تأثیر به سزایی خواهد گذاشت. امریکن بانک برآورد می‌کند در بحبوحه افزایش مازاد تقاضا، جهان در خطر کمبود مس قرار دارد و قیمت‌ها ممکن است تا سال ۲۰۲۵ به ۲۰ هزار دلار در هر تن افزایش یابد و موجودی انبارهای اندازه‌گیری شده برحسب تن در حال حاضر در سطحی است که ۱۵ سال پیش قرار داشت و این به معنی آن است که موجودی انبارها در حال کاهش است.
در سال‌های آینده، با توجه به برنامه‌هایی که کشورهای امریکا، چین و اروپا برای انرژی‌های سبز دارند با مازاد تقاضا برای مس در جهان روبرو هستیم و از طرفی با رشد تورم در آمریکا، رشد قیمت مس در میان‌مدت و بلندمدت دور از انتظار نیست./کارگزاری ملل پویا