در گردهمایی کانون طراحی مهندسی مطرح شد/پیوستگی نخبگان، ضرورت رفع مشکلات طراحی صنعتی

خودکفایی و استقلال سیاسی و اقتصادی یکی از اهداف مهم برای هر کشور است. ایران نیز با همین شعار برای کاهش وابستگی اقتصادی به کشورهای دیگر، حمایت از تولید ملی را در دستور کار خود قرار داده است.

چند سالی است که دولتمردان و مدیران روی این امر تاکید دارند و در این راستا پویش‌های مختلف برای حمایت از محصولات داخلی از سوی مدیران و افراد جامعه شکل گرفته است. نباید فراموش کرد هر امری برای دستیابی به نتیجه به فرمول‌های اجرایی خاص نیاز دارد و برای رسیدن به نقطه هدف باید نقشه راه ترسیم کرد. در کالاهای صنعتی یکی از مهم‌ترین بحث‌ها طراحی محصولات است؛ ضعفی که در صنایع خرد و کلان بسیار دیده می‌شود و یکی از دلایلی که ایران نمی‌تواند بازارهای ثابتی برای خود داشته باشد، همین امر است. صنعت قطعه نیز از این امر مستثنا نبوده و صنعتگران فعال در این صنعت به روش مهندسی معکوس سعی در تولید و تامین قطعات مورد نیاز صنعت خودرو دارند. چنین فعالیتی رد شده نیست اما نمی‌تواند به معنای واقعی با هدف خودکفایی و استقلال کارساز باشد. کشوری که در طراحی تسلیحات نظامی در راستای استقلال تمامیت ارضی خود حرکت‌های موثری داشته جای تعجب دارد که هنوز در بحث خودکفایی اقتصادی نتوانسته به طراحی محصولات مورد نیاز خود حتی در سطح پایین دست یابد.پایان هفته گذشته کانون طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ ایران گردهمایی را با حضور شخصیت‌های دانشگاهی و صنعتی از بخش‌های دولتی و خصوصی برگزار کرد تا به بررسی برخی چالش‌ها در این راستا بپردازد ضمن آنکه باید گفت فلسفه ایجاد این کانون استفاده از دانش و توانمندی‌های متخصصان کشور در اجرای برنامه‌های توسعه صنعتی کشور بوده است. ماموریت اصلی کانون به‌عنوان تشکلی پیشرو و موثر در توسعه پایدار کشور، تجمیع توانمندی‌های تخصصی طراحی مهندسی کشور در قالب اعضا، ارتقای جایگاه و سطح توانمندی‌های آنهاست و دفاع از حقوق و منافع شرکت‌های طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ در جهت اعتلای صنعت و اقتصاد کشور، افزایش توان اشتغالزایی، مشارکت در طرح‌های توسعه‌ای و البته افزایش صادرات خدمات مهندسی و محصولات دانش‌بنیان را از دیگر اهداف این کانون می‌توان برشمرد.با وجود تشکیل این کانون در سال ۱۳۷۲ هنوز رد پای چنین کانونی در عملکرد صنعتی واحدهای صنعتی و تولیدی به معنای واقعی دیده نمی‌شود که شاید این امر را بتوان به فاصله صنعت و دانشگاه مرتبط دانست.

پیوستگی نخبگان، ضرورت رفع مشکلات طراحی صنعتی

حسینعلی بهجو، رئیس کانون طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ ایران در ابتدای این نشست به کاستی‌های موجود بین مدیران صنعتی و دانشگاهی کشور اشاره کرد و گفت: یکی از اهداف برگزاری چنین گردهمایی‌هایی پر کردن خلأ بین مسئولان و مدیران با نخبگان و استادان دانشگاهی است زیرا ارتباط مستمری بین این دو گروه وجود ندارد. او گفت: کانون با تشکیل این نشست درصدد است زمینه ارتباط را فراهم کند زیرا در این راستا شعارهای زیادی داده می‌شود تا از توان و ظرفیت نخبگان علمی و صنعتی کشور استفاده شود اما در عمل چنین امر مهمی به معنای واقعی هنوز محقق نشده است. این نوع برخورد ما را به مقصد رهنمون نمی‌کند و نتیجه آن شرایطی است که امروز در آن به سر می‌بریم. وی ادامه داد: نخبگان دانشگاهی درددل‌های زیادی دارند و امیدواریم با همکاری مدیریتی از ظرفیت‌های کشوری استفاده و به‌این‌ترتیب بخشی از مشکلات اقتصادی رفع شود. رئیس کانون طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ ایران افزود: برای برون‌رفت از چالش‌ها، اعضای این گروه‌ها پیشنهادهایی داشته‌اند اما در عمل به این راهکارها ترتیب اثر داده نشده است. وی همچنین نسبت به همکاری‌های خود نخبگان دانشگاهی و صنعتی با یکدیگر شکایت کرد و گفت: آن‌گونه که انتظار می‌رود انسجام لازم بین گروه‌های صنعتی و دانشگاهی کشور نیست و باوجود تمام دغدغه‌های مشترکی که این دو گروه دارند همکاری مورد انتظار دیده نمی‌شود. باید توجه داشته باشیم اجرای درست برنامه‌ها ازسوی هر گروه ما را به موفقیت می‌رساند. بهجو تاکید کرد: اعضای دانشگاهی و صنعتی باید پیوستگی لازم را در خود ایجاد کنند و سعی بر اثرگذاری داشته باشند. در این فضاست که راهکارها را می‌توان به مسئولان دولتی ارائه کرد و به مدیران کشوری اطمینان داد که گروه نخبگان حاضر به همراهی در برنامه‌های توسعه‌ای کشور هستند.

زمینه همکاری کانون با صنعت خودرو

علیرضا درویش، یکی دیگر از اعضای پیشکسوت این کانون است که در هر دو حوزه دانشگاه و صنعت تجربه داشته است. او در ادامه سخنان بهجو گفت: در بخش‌های مختلف صنعتی فناوری‌های متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرد و امروز نمی‌توان محصولی را یافت که حاصل طراحی مهندسی نباشد. او ادامه داد: خلاقیت موهبتی است که هر انسانی در خود دارد در حالی که جایگاه آن در تولیدات هنوز مشخص نیست. آنچه باعث می‌شود تا فرآیند زندگی بهبود یابد نوآوری‌ها هستند که نتیجه فعالیت نخبگان و دگراندیشان جامعه است. وی افزود: امروز شاید یکی از برجسته‌ترین نمودهای این امر شرکت‌های دانش‌بنیان باشد زیرا فلسفه وجودی آنها رفع یکی از نیازهای صنعتی و غیرصنعتی جامعه است. گفتنی است برخی قطعه‌سازان به این سو حرکت کرده‌اند و با تولید قطعات با فناوری نانو درجهت بهبود محصولات خود گام‌های بلندی برداشته‌اند. البته درصد این تولیدات نسبت به حجم فعالان صنعت قطعه بسیار ناچیز بوده و ضروری است صنعتگران کشور با شتاب بیشتری به این سو حرکت کنند.  این فعال دانشگاهی در ادامه سخنان خود به موفقیت کشور چین در حوزه اقتصادی اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل موفقیت چین در دستیابی به بازارهای جهانی، طراحی مهندسی زیباست ازاین‌رو ایران نیز برای موفقیت در تامین و صادرات محصولات باید طراحی مهندسی را در دستور کار قرار دهد.درویش ادامه داد: در فرآیند طراحی مهندسی یک نیاز تبدیل به ایده می‌شود و این ایده خود به طرحی قابل اجرا تبدیل شده و در ادامه فناوری موردنیاز به‌دست آمده و خروجی آن محصول نهایی است که به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد.وی تاکید کرد: برای رشد طراحی مهندسی در کشور باید سازمان و نهادی متولی آن شود زیرا با وجود نیاز به این امر در دهه ۷۰ جایگاه آن هنوز مشخص نیست. درویش در ادامه به کمبود نقدینگی در امر تولید اشاره کرد و گفت: امروز با توجه به شرایطی که بانک‌ها در کشور به‌وجود آورده‌اند وضعیت مطلوبی برای فعالیت‌های صنعتی کشور وجود ندارد و کانون تلاش دارد با کمک به واحدهای صنعتی و شرکت‌های عضو خود، محصولات را به‌لحاظ کیفی ارتقا بخشیده و با استانداردهای جهانی قابل رقابت باشند. یکی از بسترهای مهم تحقق این امر، طراحی مهندسی و خدمات آن است. کانون تلاش دارد در سطح ملی و منطقه‌ای به خدمات‌دهی بپردازد و از این راه نیز درآمدزایی کند تا بتوان مشکلات مالی را نیز به‌نوعی رفع کرد. این پیشکسوت در امر طراحی مهندسی گفت: همچنین اشتغالزایی و کاهش حجم بیکاری از دیگر اهداف این کانون در نقش فرهنگی و اجتماعی آن است بنابراین لازم است توانمندی‌ها شناسایی شود. وی به سایر فعالیت‌های کانون اشاره کرد و گفت: مشارکت در طرح‌های توسعه‌ای کشور، افزایش صادرات خدمات مهندسی، تولید محصولات دانش‌بنیان، افزایش اشتغالزایی و… از فعالیت‌هایی خواهد بود که کانون دنبال می‌کند. همان‌طور که اشاره شد تولید قطعات در کشور با مهندسی معکوس انجام شده و شاید انگشت‌شمار صنعتگرانی در کشور فعال باشند که خود به طراحی قطعات بپردازند. درویش به هدف از طراحی صنعتی پرداخت و گفت: طراحی نو و طراحی معکوس دو مقوله‌ای است که ما را به محصول نهایی می‌رساند. در این راستا تحقیق و توسعه نقش مهمی دارد زیرا بر اساس ماهیت هر صنعتی به طراحی مهندسی خاص نیاز است تا ضمن تامین بازار داخل بخش صادرات آن نیز فعال باشد. درویش در بحث صنعت خودرو نیز گفت: امروز صنعت خودرو بازار محلی دارد اما کانون می‌تواند بازار آن را توسعه دهد. در این‌باره وزارت صنعت، معدن و تجارت گام‌هایی برداشته و قرار است برای شفاف‌سازی قوانینی تصویب شود به‌ویژه در راستای انرژی پاک می‌تواند همکاری‌های نزدیکی بین کانون و صنعتگران این حوزه شکل گیرد.

بومی‌سازی محصولات، سرلوحه برنامه‌های وزارتخانه

در ادامه کیومرث فروتنی، مشاور معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت به سخن پرداخت و گفت: یکی از اهداف دنبال شده در وزارتخانه حداکثر عمق ساخت داخل در محصولات است. بر اساس فرمایشات رهبر معظم انقلاب مبنی بر تولید داخل، صنعت تغییر رویکرد از مونتاژ به ساخت بومی داشته و با خلاقیت و نوآوری انتظار است از تولید داخل حمایت شود بنابراین لازم است این امر مهم سرلوحه کارهای کانون قرار گیرد. وی گفت: او تصریح کرد: بر اساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بهره‌وری از توان و ظرفیت داخل در این هدف بسیار مهم است و کانون می‌تواند یکی از محورهای مهم در بومی‌سازی محصولات باشد. مشاور معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه به تصویب قوانین در این راستا اشاره کرد و گفت: قوانین لازم برای این امر مهم تصویب شده و باید از توان تولیدی و خدماتی کشور حداکثر بهره‌وری را داشت. این قوانین افراد را موظف می‌کند از امکانات داخلی استفاده کنند. او افزود: همچنین در این قوانین وزارتخانه موظف شده توانمندی‌های کشور را به کمک سازمان‌های ذی‌ربط و ذی‌صلاح احیا کند ازاین‌رو تمام سازمان‌های دولتی موظف به استفاده از محصولات داخلی بوده و باید از خرید کالاهای خارجی خودداری کنند. فروتنی یادآور شد: بنابراین کانون می‌تواند با مشارکت در امر طراحی، مسیر توسعه را هموار کند و مدیران و مسئولان دولتی را در دستیابی به این هدف مهم یاری کنند. او در ادامه به واردات بخشی از نیازهای کشور از سوی شرکت‌های ایرانی اشاره کرد و گفت: در کنار استفاده از محصولات ایرانی نیز آمده است اگر محصولی در داخل تولید نمی‌شود و باید از خارج تامین شود این امر باید ازسوی یک شرکت ایرانی باشد زیرا در این بستر انتقال فناوری و دانش فنی نیز انجام می‌شود. این مدیر دولتی تصریح کرد: باید با همفکری و مشارکت بخش‌های مختلف، پروژه‌های مورد نظر اجرا و کالاهای مورد نیاز جامعه از داخل تامین شود. به نظر می‌رسد اگر اهداف تدوین شده در راستای صنعت خودرو و نیز قطعه کشور محقق شود تحول بزرگی در این صنایع به وجود می‌آید و بخش مهمی از چالش‌ها که مربوط به مونتاژ است برطرف می‌شود. فروتنی در پایان گفت: در تغییر رویکرد صنایع از مونتاژ به طراحی داخلی، شرکت‌های طراحی مهندسی و نیز کانون نقش اساسی دارند و با این همکاری می‌توان گام‌های بلند و محکمی برای شکوفایی و خودکفایی اقتصادی صنعتی کشور برداشت.