ویروسی که پس از زنجان و طالقان به تهران رسید

بیماری طاعون نشخوارکنندگان در سالی که گذشت نزدیک به هزار رأس از حیات‌وحش کشور را به کشتن داد و حالا پس از ماه‌ها بی‌خبری، به تهران رسیده و جان ۱۰ کل و بز و قوچ و میش را گرفته است.

، ویروس دشت به دشت و کوه به کوه گذشت و در زنجان، اراک، طالقان، البرز و الموت و تهران گله‌ها را در مشت خود گرفت. طاعون که سال گذشته بار بست و سنگینی مرگ را از طبیعت کشور برداشت حالا پس از ماه‌ها سکوت چند روزی است که سایه سیاه این بیماری بر سر حیات‌وحش تهران افتاده است. گویی تا پاییز سال گذشته که این بیماری جان ۹۵۸ رأس کل و بز را گرفت، کمین کرده بود تا بهار سر برسد و چنان گرگی زخمی گلوی حیوانات را بدرد. در روزهای گذشته لاشه ۱۰ قوچ و میش وحشی در پارک ملی سرخه حصار مشاهده شده است تا آمار تلفات به ۹۶۸ رأس برسد. این آمار فقط شامل مرگ‌ومیر گونه‌هایی است که لاشه‌شان پیدا شده است و مسلم است که تعداد بیشتری از این‌گونه‌ها در گوشه‌وکنار مسیرهای صعب‌العلاج و ارتفاعات تلف شده‌اند و اکیپ‌های محافظتی نمی‌توانند آنها را مشاهده کنند.

این تعداد تلفات برای حیات وحش کشور در حالیست که طاعون اگرچه غیر قابل درمان اما بیماری قابل کنترلی‌است و چنین میزان تلفاتی را باید به پای کم‌کاری و غفلت سازمان‌های دامپزشکی و حفاظت محیط زیست کشور گذاشت.

پس از آنکه در بهار و تابستان سال گذشته ۷۲۶ رأس از حیوانات تلف شدند، رئیس سازمان دامپزشکی کشور از اجرای طرح قرنطینه دام‌های اهلی در ۳۲ استان کشور برای جلوگیری از شیوع طاعون خبر داد. این‌طور که او گفته بود، بنا بود که این سازمان برای جلوگیری از انتقال این بیماری به دام‌های اهلی تا شعاع پنج کیلومتر تمام دام‌ها را علیه این بیماری واکسینه کند. مهدی خلج گفته بود طاعون در پنج‌ماهه نخست سال ۹۴ نسبت به مدت مشابه سال ۹۳ به میزان ۵۵ درصد کاهش داشته است و از عملیات گسترده واکسیناسیون بر ضد بیماری طاعون در ۳۱ استان کشور خبر داده بود تا بیماری ریشه‌کن شود. این‌طور که به نظر می‌رسد، طاعون همچنان سرزمین‌ها را در تسخیر خود دارد و به دنبال فرصتی برای کشتن جانداران است.

سرخه حصار در تسخیر طاعون؟

بعد از اینکه در روزهای گذشته لاشه ۱۰ قوچ و میش وحشی در پارک ملی سرخه حصار تهران مشاهده شد، مسئولان احتمال دادند این تلفات به احتمال فراوان بر اثر بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک (ppr) اتفاق افتاده است. در خبر‌ها گفته شده از لاشه‌های کشف شده برای تعیین علت مرگ‌و‌میر، نمونه‌برداری و به اداره کل دامپزشکی استان تهران ارسال شده است. لاشه‌های کشف‌شده به‌وسیله محیط‌بانان معدوم شده و مأموران در حال ضد عفونی‌کردن آبشخورها و اطراف چشمه‌های منطقه هستند. سرخه حصار بعد از پارک ملی خجیر دومین منطقه در تهران بود که حیات‌وحش آن درگیر بیماری طاعون شد. رئیس اداره حیات‌وحش محیط زیست استان تهران به شیوع بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک در میان حیات‌وحش زیستگاه‌های شمالی استان تهران ابراز نگرانی کرده و گفته است: دراین‌صورت تعداد تلفات بسیار بیشتر از تلفات کنونی خواهد بود. این‌طور که محمد کرمی به ایلنا خبر داده، هنوز قطعی نیست؛ عامل تلفات چه بوده است و وجود بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک هنوز تأیید نشده است، سازمان دامپزشکی از لاشه یک قوچ نمونه‌برداری کردند اما هنوز نتیجه‌ای اعلام نشده است.

خجیر اولین منطقه آلوده به طاعون در تهران

پیش از سرخه حصار، خجیر بود که در سال گذشته دچار طاعون شد. این منطقه در مرحله اول بیماری ۵۶ رأس کل و بز و چهار رأس قوچ و میش را از دست داد و در اسفند نیز با تلف‌شدن ۲۸ رأس کل و بز مواجه شد. با توجه به مرگ ۸۸ کل و بز وحشی بر اثر بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک و شمارش ۱۰۸ کل و بز پیش از شیوع بیماری در این منطقه در سال گذشته، بیش از نیمی از حیات وحش این منطقه از بین رفت.

مسئولان در روزهای اخیر تأکید کردند: بیشترین ظن آنها این است که اگر بیماری ppr در سرخه حصار تأیید شود، احتمالا از طریق دام‌های اهلی حاشیه این منطقه سرایت کرده است.

البته سال گذشته این بیماری در میان دام‌های اهلی ۲ منطقه استان تهران، یعنی یکی از روستاهای ورامین و فیروز کوه مشاهده و تأیید شد که با توجه به اطلاع‌رسانی سریع به ما، اقدامات لازم انجام شد و توانستیم بیماری را کنترل کنیم اما متأسفانه در خجیر این اتفاق نیفتاد.

کرمی در گفت‌وگو با ایلنا گفته است: یکی از مشکلات اساسی ما بحث کنترل دام‌هایی است که مازاد بر پروانه چرا، وارد زیستگاه‌های حیات‌وحش می‌شوند، زیرا از آنجا که این دام‌ها غیرمجاز هستند؛ درباره آنها پنهان‌کاری می‌شود و ممکن است در واکسیناسیون آنها مشکل پیش بیاید و کنترل این‌گونه دام‌ها برای ما سخت است. همچنین نگرانی دیگر ما این است که اگر اکنون دامی آلوده باشد و بخواهد به سمت زیستگاه‌های شمال تهران که مناطق ییلاقی هستند؛ حرکت کند، ممکن است؛ سرایت این بیماری به حیات‌وحش مناطق لار، ورجین، البرز مرکزی، فیروزکوه و دماوند را داشته باشیم که در این صورت تعداد تلفات حادتر از منطقه خورجین و سرخه حصار خواهد بود، زیرا حیات‌وحش ما در این مناطق غنی‌تر است؛ برای نمونه در لار بیش از هزار رأس کل و بز وجود دارد.

طارم، طالقان و هفتاد قله اراک؛ بیشترین آمار مرگ‌ومیر

سال گذشته شیوع بیماری طاعون در بخش‌هایی از مناطق حفاظت‌شده طالقان در استان البرز منجربه تلف‌شدن حدود ۲۱۴ کل و بز شد. شیوع بیماری طاعون جمعیت این‌گونه‌ها را در مناطق حفاظت شده این استان به میزان ۱۰ درصد کاهش داد. منطقه شکار ممنوع «خرمنه سر» طارم در زنجان نیز ۱۲۶ کل و بز را به‌خاطر این بیماری از دست داد.

سال گذشته، طاعون زمانی خبرساز شد که به جان هفتاد قله افتاد‌‌. جایی که از قدیمی‌ترین مناطق حفاظت شده در کشور محسوب می‌شود و حیات‌وحشی غنی را داراست اما از زمانی که در نیمه‌های خرداد مرگ سیاه بر سر منطقه حفاظت‌شده هفتاد قله اراک سایه انداخت تا پایان تابستان ۴۱۰ کل، بز، قوچ و میش قربانی طاعون شدند‌‌. این میزان تلفات در حالی است که آمار سال ۹۴ نشان می‌دهد حدود یک هزارو ۶۰۰ رأس کل و بز در این منطقه زندگی می‌کردند‌‌. علی خسروان، مسئول منطقه حفاظت‌شده هفتاد قله اراک پیش‌ازاین به مهر گفته بود: این میزان تلفات شامل لاشه‌هایی است که یافت‌شده و سوزانده یا دفن شده‌اند و قطعا تعداد زیادی از حیوانات تلف‌شده نیز در نقاط صعب‌العبور و نقاط دور از دید و دسترس قرار دارند که آمارگیری آنها غیرممکن است‌‌. بعد از این بحران بود که بیش از ۳۰ هزار رأس دام در مناطق و روستاهای اطراف هفتاد قله در شهرستان اراک ازجمله؛ روستاهای ابراهیم‌آباد، شانق و مشک‌آباد در مقابل بیماری واکسینه شدند‌. در کنار این مناطق حیوانات اهلی گیلان نیز به طاعون آلوده شدند به‌طوری‌که ۱۱۲ رأس بره گوسفند و بزغاله در این شهر تلف شدند.

قزوین نیز پس از استان‌های مرکزی، زنجان و البرز، چهارمین استانی بود که به علت هم‌مرزی با این استان‌ها در معرض طاعون قرار گرفت منطقه الموت شرقی در استان قزوین با شهرستان طالقان در استان البرز هم مرز است و پیش از اینکه این ویروس به جان حیات‌وحش منطقه بیفتد، پیش‌بینی شده بود حیات‌وحش بین این مناطق در ترددند و دو از ذهن نیست که بیماری در برخی مناطق استان شیوع پیدا کند. سرانجام همین اتفاق افتاد و اواخر مهر پارسال این بیماری راه الموت را در پیش گرفت وهشت کل و بز در این منطقه جان دادند اما خوشبختانه اقدام به موقع مسئولان محیط زیستی استان باعث شد عملیات واکسینه‌کردن دام‌ها و ضدعفونی‌کردن آبشخورها در منطقه پیگیری و از شیوع مرگ سیاه جلوگیری شود.

طاعون سال ۲۰۳۰ ریشه کن می‌شود

برخی کارشناسان معتقدند این بیماری ویروسی سال گذشته از کشور عراق به کشور و استان‌های غربی وارد شده است اما از‌سوی‌دیگر با توجه به اینکه ۴۵۰ درصد دام‌های کشور تحت سیطره کوچ‌نشینی و عشایری قرار دارند و در طول سال به جاهای مختلف منتقل می‌شوند. این نقل و انتقال دام باعث گسترش و شیوع بیماری طاعون نشخوارکنندگان به دیگر نقاط کشور شده است. عامل بعدی، خشکسالی است که در سال گذشته و سال جاری با آن مواجه بودیم که حیوانات حیات وحش را به سمت مناطق روستایی و پُرآب کشانده است و این بیماری را به آنها هم منتقل کرده است.

بااین‌حال مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور خبر داده است که ریشه‌کن‌شدن طاعون نشخوارکنندگان کوچک تا سال ۲۰۳۰ در جهان قطعی است. ما برای اجرائی‌شدن این برنامه جهانی باید دو سال متوالی، سالانه ۵۰ میلیون دُوز واکسن به نشخوارکنندگان کوچک تزریق کنیم. برای تحقق این موضوع، برنامه‌های تدوین شده را به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ارائه داده شده تا منابع داخلی و خارجی آن تأمین شود. با‌این‌وجود پیدا نیست تا آن روز چه تعداد از حیات‌وحش کشور از بین‌رفته و آتش ِبحران چه زمانی خاموشخواهد شد.

منبع: وقایع اتفاقیه