تلویزیون، بی‌پولی و سریال‌های تکراری

 

در حالی که این روزها پخش سریال‌های تکراری در شبکه‌های مختلف تلویزیون به یک رویه تبدیل شده است مسئولان این رسانه کمبود بودجه را دلیل اصلی این امر می‌دانند.

سریال های تکراری، فیلم های تکراری، مهمانانی که بعضا در فاصله ای کوتاه در چند برنامه حضور می یابند، بحث ها و تم های تکراریِ برنامه های گفتگومحور و الگوگیری چند برنامه از یک برنامه موفق و… همه و همه ابعاد مختلف یک نقطه ضعف رسانه ملی در این روزها است؛ رسانه ای که می خواهد دانشگاه باشد، می خواهد پیشرو باشد و می خواهد مخاطب جز به او به شبکه یا رسانه دیگری در آنسوی آب‌ها اعتماد نکند و قطعا هم لازم است به چنین جایگاهی دست پیدا کند و همه دست اندرکاران فرهنگی هم باید این رسانه را یاری رسانند تا به هدف خود دست پیدا کند ولی این مساله ضرورت نقد و آسیب‌شناسی وضعیت موجود را از بین نمی‌برد.

شاید این چند سال یکی از دغدغه های مسئولان فرهنگی و مدیران سازمان صداوسیما تب تماشای سریال های ترکیه ای و آثار سطحی شبکه‌های ماهواره ای در سطح جامعه بوده ولی مشخص نیست این دغدغه چقدر جنبه اجرایی گرفته چراکه خروجی آن نه تنها موجب فروکش کردن این جریان نشد بلکه در ادامه تعدادی از بازیگران و کارگردانان هم به این شبکه ها پیوستند. البته موضوع این گزارش تکرار و بازپخش آثاری است که این روزها آنتن شبکه های تلویزیون را پر کرده اند و گاه گوی سبقت را از شبکه هایی چون نمایش و آی فیلم که اصلا با چنین رویکردهایی تعریف شده اند، می ربایند. از سوی دیگر تلویزیون در ایام مختلف مثل مناسبت ها فیلم های مختلفی را با نام جشنواره‌های تابستانی و عیدانه و یا آخر هفته ها پخش می کند درصورتیکه بسیاری از این فیلم ها هر چند هفته یک بار که از یک شبکه دیگر روی آنتن می روند.

این شب ها هم مردمی که می‌خواهند بعد از ساعاتی کار و خستگی خود را با سریال‌های تلویزیون سرگرم کنند وقتی کنترل را به دست می گیرند تنها می توانند با دو سریال «چرخ فلک» در شبکه یک و «پریا» در شبکه سه سرگرم شوند و شبکه دو و پنج، سریال تکراری را روانه آنتن کرده اند؛ سریال هایی که فارغ از قدرت تکنیکی، فنی و محتوایی‌شن قبلا یک بار از همین رسانه پخش شده اند و حالا دوباره در بهترین زمان پخش روی آنتن قرار گرفته اند. پیش از این نیز شبکه سه چند ماه خالی از یک سریال بود و یا شبکه یک قبل از آماده شدن سریال مورد نظر یک مجموعه نمایشی ایرانی و یا خارجی تامینی را در کنداکتور قرار داده بود که البته اگر سریال های خارجی با یک برنامه ریزی بهتر روی آنتن می رفت اوضاع بهتر از این بود.

گاهی سریال هایی در جدول پخش قرار می گیرند که چند سالی از فاصله پخش آنها گذشته است و بازپخش آنها می تواند برای مخاطب بعد از چند سال جذاب باشد اما در مواردی شبکه‌ها سراغ سریال هایی رفته اند که فاصله پخش آنها به بیشتر از دو سال هم نمی رسد.

سریال های در حال تولید از آبان ماه روانه آنتن خواهند شد

مسعود صباح مدیر گروه فیلم و سریال شبکه دو سیما درباره پخش سریال «گاهی به پشت سر نگاه کن» از تولیدات قدیمی تلویزیون که این شب ها از شبکه دو سیما روی آنتن می رود به خبرنگار مهر گفت: علت پخش این سریال در وهله اول به دلیل موضوعیت آن یعنی حمایت از تولید است و دوم اینکه این سریال ماه رمضان سال گذشته روی آنتن رفت اما زمان پخش آن خوب نبود که البته در همان زمان هم با استقبال نسبی مواجه شد. اکنون هم طبق آمار روابط عمومی ها و تماس های مردمی از استقبال خوبی برخودار است.

وی با اشاره به سریال های تولیدی این شبکه توضیح داد: «آرام می گیریم» و «یکتا» دو سریال در حال تولید ما هستند که «یکتا» از آبان ماه در کنداکتور پخش قرار می گیرد و «آرام می گیریم» بعد از آن روی آنتن خواهد رفت. این دو سریال تا بهمن ماه روی آنتن خواهند بود و برای بعد از آن هم آثاری داریم که فعلا در حال طراحی هستند، یک یا دو سریال هم تا پایان سال ۹۵ تولیدات جدید ما خواهد بود.

شبکه دو ماه محرم هم سریال ندارد

 

صباح درباره ماه محرم نیز عنوان کرد: فعلا برای ماه محرم سریالی را تدارک ندیده ایم و فرصتی هم نداریم و به احتمال زیاد یک مجموعه تامینی دیگر پخش می شود.

مدیر گروه فیلم و سریال شبکه دو سیما با اشاره به اینکه تا آبان ماه سریال تولیدی روی آنتن نخواهند داشت و مجموعه ها زودتر از این زمان آماده نمی شوند، عنوان کرد: دلایل زیادی وجود دارد که زمان پخش سریالی با تاخیر مواجه می شود. زمانیکه شما به تولید کاری اقدام می کنید زمانبندی لازم را هم در نظر می گیرید. با این حال به دلایلی از جمله مسایل مالی و یا تغییرات مدیریتی و سیاستگذاری در سازمان صداوسیما این زمانبندی ها به هم می خورد.

وی ادامه داد: شبکه های دیگر هم به این مشکل برخورده اند و شاید در زمانی که آنها سریالی نداشته اند ما ۶ ماه «کیمیا» را روی آنتن داشته ایم که خودش به اندازه دو فصل بوده است و همچنین در نوروز و ماه رمضان هم آثاری را پخش کرده ایم.

رویکرد جدید معاون سیما در حمایت از آثار نمایشی

صباح با اشاره به سیاست های جدید میرباقری معاون سیمای رسانه ملی در حمایت از ساخت آثار نمایشی تصریح کرد: قرار است با سیاستگذاری های آقای میرباقری حمایت بیشتری از آثار نمایشی صورت بگیرد. ایده آل معاون سیما این است که شبکه های تلویزیونی هر دوره یک سریال جدید پخش کنند و طبیعتا این اتفاق قابل انجام است.

وی در پایان سخنان خود تصریح کرد: به هر حال مردم و مخاطبان نجیب ما حق دارند سریال های جدید ببیند ولی رسانه هم نباید تنها بماند. مثل این است که نیروی خود را به جنگ بفرستید اما او بدون سلاح باشد و برای ساخت سریال های جدید باید منابع مالی هم فراهم باشد.

قرار بر این بود که هر فصل دو سریال جدید داشته باشیم

رحمان سیفی آزاد رییس سابق مرکز امور نمایشی سیما که چندی است جای خود را به حسین کرمی داده است درباره نبود سریال جدید در شبکه دو و پنج به عنوان شبکه های اصلی سیما به خبرنگار مهر گفت: شبکه دو در ایام نوروز و ماه مبارک رمضان سریال های جدیدی پخش کرد، با این حال با توجه به مشکلات بودجه ای که گریبانگیر سازمان بود، قرار شد در هر فصل فقط دو سریال جدید روی آنتن باشد که اکنون هم دو شبکه در حال پخش دو سریال جدید هستند.

وی درباره اینکه چرا برنامه ریزی ها برای ساخت یک سریال به گونه ای پیش نمی رود که در بازه های زمانی طولانی با خالی بودن آنتن از سریال جدید مواجه نشویم، توضیح داد: مساله ما همواره مشکلات بودجه ای بوده است و اتفاقا در دوره مدیریت من همه کارها به سرعت راه می افتاد. همانطور که گفته شد مهمترین بحث ما در همه این زمان ها بودجه بوده است وگرنه سازمان ظرفیت هایی قوی دارد و از نیروی انسانی لازم هم برخوردار است و فقط می بایست اعتبار مورد نظر هم تامین شود.

سرعت پخش و تعویض سریال‌ها باعث می‌شود آثار به خوبی دیده نشوند

رییس سابق مرکز امور نمایشی سیما اضافه کرد: اکنون برنامه ریزی هایی برای راه اندازی کارهای جدید در حال انجام است. سازمان همواره برای اینکه آنتن را با طراوت نگه دارد هم از توانایی مدیریتی و هم نیروی انسانی لازم برخوردار بوده است اما به هر حال در آن دوره مشکلات مالی گریبان سازمان را گرفته بود.

سیفی آزاد در ادامه با تاکید بر اینکه تولیدات نمایشی در هیچ کجای دنیا یک بار مصرف نیست، ادامه داد: در زمان بازپخش سریال در شبکه های دو و پنج شبکه های دیگر آثار مختلف و متنوعی دارند و اینگونه نیست که مردم حق انتخاب نداشته باشند. از طرف دیگر همه مردم این سریال ها را ندیده اند و اصلا اینکه با سرعت و بدون فاصله سریال های جدید بسازیم سیاست غلطی است. نباید منابع خود را با سرعت مصرف کنیم و باید این آثار نمایشی را در چرخه تکرار قرار داد.

مهمترین بحث ما در زمینه تولید سریال تامین منابع مالی است

 

وی در پایان سخنان خود گفت: مهمترین بحث ما در زمینه تولید سریال تامین منابع مالی است. با این حال مهم این است که سریال هایی با سلیقه ها و تم های مختلف فراهم شود که اکنون هم این کار انجام می شود و در کنار آن برنامه های دیگری از جمله «خندوانه»، «دورهمی» و… نیز در کنداکتور شبکه ها قرار دارد.

 

برای پرداختن به ضرورت وجود سریال های جدید با محتواهای تازه سراغ سهیل رضایی به عنوان یک روانشناس و تحلیگر رفتیم و وی در این باره به خبرنگار مهر بیان کرد: نبود سریال های متنوع برای مخاطب یک آسیب است چون حجم عظیمی از برنامه های تلویزیون جنبه سرگرم‌کننده دارد.

سریال هایی که برای معرفی فرهنگ یا قدرت یک کشور ساخته شدند

وی با اشاره به تاثیر سریال های دنیا در ساخت ذائقه مخاطب تصریح کرد: سریال هایی مثل «لاست»، «۲۴»، «حریم سلطان» و… توانسته اند بسیاری از مفاهیم مورد نظر خود را در جهان پیش ببرند. این ها برای معرفی قدرت کشور و یا فرهنگ یک کشور ساخته شده اند و حتی توانسته اند به دروغ نکته مورد نظر خود را نهادینه کرده و درباره آن جریان سازی کنند.

این روانشناس در واکنش به اینکه از مردم خواسته می شود شبکه های ماهواره ای را نبینند، ادامه داد: به چه کسی می توان گفت شبکه های دیگر را نبینند وقتی جایگزینی برایشان وجود ندارد. اکنون جنگ برای این است که چه کسی ثانیه های مردم را به خود اختصاص می دهد و دیگر بحث از ساعت گذشته است و شما می بینید که تلویزیون نه تنها سریال بلکه کارتون ها را هم تکراری پخش می کند.

رضایی همچنین درباره تاثیر سریال ها در دهه شصت با آثاری مثل «همسران»، «خانه سبز» و یا «پدر سالار» عنوان کرد: ما شاخصی برای اندازه گیری این تاثیرگذاری نداریم اما می توان گفت سریال ها در آن زمان فضا را تلطیف می کردند. درحالیکه اکنون فضایی خشونت آمیز در سریال های خارجی وجود دارد و سریال های ایرانی باید جایگزین های مناسبی باشند. در اخبار خودمان هم ما این فضای خشونت آمیز را منتقل می کنیم و برای اینکه می خواهیم، بگوییم قساوت دشمن به چه شکل است این قساوت را به درون جامعه تزریق می کنیم. من گاهی مجبورم به فرزندم بگویم صورتش را برگرداند و تلویزیون را نبیند تا دیدن بعضی از صحنه ها او را اذیت نکند.

برای تولید سریال های جدید برنامه ریزی شود

وی ادامه داد: سریال های دهه های پیش علاوه بر این فضای تلطیف شده و محبت آمیز نوعی دیالوگ اجتماعی هم برای ما فراهم می کردند که وارد گفتگوهای مردم می شد. الان این دیالوگ ها نسبت چندانی با گفتگوهای مردم ندارد و البته دلیلش هم این است که آن زمان رسانه فراگیرتر بود و شاید ۳۰ میلیون نفر سریال های تلویزیون را می دیدند اما اکنون به این شکل نیست.

این کارشناس حوزه روانشناسی درباره ساخت سریال و آثار نمایشی جدید و تازه برای مخاطب بیان کرد: کار تلویزیون دقیقا همین است که سریال تولید کند اما برای اینکه سریال خروجی خوبی داشته باشد به تحقیق خوب نیاز است و باید شما به عنوان سازنده بتوانید آنچه را که خوب فهمیده و درک کرده اید بروز دهید. ما مسایل و دغدغه های زیادی در جامعه داریم و سریال ها بهترین راه حل این مسایل هستند. به طور مثال ما آمار بالایی از طلاق داریم و سریال ها باید این مسیر را نشان دهند.

وی در پایان سخنان خود در واکنش به کمبود بودجه در ساخت سریال های جدید توضیح داد: این درست است که سریال به بودجه و سرمایه نیاز دارد اما این مساله ای است که در گذشته برایش برنامه ریزی نشده و به فقدان کنونی رسیده است. اکنون باید برنامه ریزی شود تا به یک توانمندی در آینده برسیم.

سیاست ترکیه در سریال سازی

 

علیرضا شیری روانشناس دیگری است که با او به گفتگو نشستیم. او مخالفت خود را درباره رقابت رسانه ملی با شبکه های ماهواره ای اعلام کرد و گفت: اولا باید به تنوع و تکثر سلیقه بیننده احترام بگذاریم تا مخاطب از رسانه های مختلف بهره بگیرد و اتفاقا نباید به تلویزیون فشار بیاوریم که در تمام حوزه های مختلف آثاری را برای مخاطبانش داشته باشد چون این امر غیرممکن است و هیچ تلویزیونی در دنیا نمی تواند چنین کاری را انجام دهد.

وی با اشاره به شبکه های تلویزیونی و برنامه سازان آن بیان کرد: من کارهایی مثل «کلاه قرمزی» را از دست نمی دهم و حتی هنگام پخش در اینترنت هم به دنبال دیگر قسمت های آن بودم و یا محال بود که حتی یک قسمت از «پایتخت» را هم نبینم. اکنون هم تلویزیون شبکه ای مثل «افق» دارد که بهترین مستندها را پخش می کند و اینکه ما بخواهیم یک تلویزیون را در نظر بگیریم که آنقدر برنامه های متنوع داشته باشد که مردم ماهواره نبینند از اساس و بنیان اشتباه است.

این روانشناس با اشاره به صنعت سریال سازی در کشورهایی مثل ترکیه اعلام کرد: در کشوری مثل ترکیه سازمان میراث فرهنگی و توریسم صنعت سریال سازی را اداره می کند و سیاستی متفاوت دارند و الگوی درآمدزایی در این کشور این است که برای جذب توریست سریال ساخته می شود. به طور مثال برای جذب توریست عربی سریال «حریم سلطان» را می سازند و در کشورهایی مثل دوبی هم تبلیغ زیادی برای آن صورت می گیرد.

شبکه های اجتماعی رقیب تلویزیون است

وی در پایان صحبت هایش شبکه های اجتماعی را رقیب امروز تلویزیون ایران دانست و بیان کرد: ما باید نگاه حداکثری خود را به نگاهی متوسط تقلیل دهیم. در حال حاضر به نظر من رقیب تلویزیون شبکه ای مثل جم نیست بلکه شبکه های اجتماعی هستند چون هر حوزه ای که تلویزیون در آن حرف دارد یک شبکه اجتماعی مثل تلگرام هم حرف دارد. شما ممکن است بین شبکه جم و شبکه سه درنهایت شبکه سه را انتخاب کنید اما در عین حال که شبکه سه را می بینید تلگرام را هم چک می کنید و اخبار و سرگرمی مورد نظر خود را از آن دریافت می کنید و نمی توانید کنارش بگذارید.

 

بدون شک سریال‌ها مهم ترین نوع تولیدات برای جذب بینندگان مقابل تلویزیون است و اهمیت سریال‌سازی تا اندازه ای در جهان درک شده است که شبکه های نمایش خانگی هم سرمایه‌گذاری زیادی روی این آثار دارند و تجربه دو اثر «دندون طلا» و «شهرزاد» در کشورمان هم نشان داد که مردم حتی حاضر هستند یک هفته تا رسیدن قسمت جدید مجموعه محبوب خود صبر کنند و در چنین شرایطی تلویزیون کشورمان با شبکه های متنوع خود و به ویژه در چند شبکه اصلی آن نباید از ضرورت ساخت سریال‌های جذاب و سرگرم‌کننده و باکیفیت غفلت کند. به نظر می رسد این روزها که برنامه های کم هزینه تر چون برنامه های آیتمی و گفتگومحور جای سریال ها را گرفته اند، سیاستگذاران رسانه ملی با دلخوش بودن به دو برنامه «دورهمی» و «خندوانه» از اهمیت تولید سریال ها به بهانه نداشتن بودجه کافی غافل شده اند.

مساله نبود بودجه کافی در ساختار صدا و سیما مساله جدیدی نیست و این سازمان بزرگ مدت‌هاست با این مساله دست به گریبان است و دیگر بعد از این همه سال باید راه برون رفتی از این مشکل پیدا می کرد. ضمن اینکه مساله اقتصاد مقاومتی و مدیریت بحران نیز بهترین راهکار پیش روی مدیرانی است که با امکانات حداقلی لازم است به اجرای برنامه های خود اقدام کنند. دیگر پس از این سال ها شنیدن این جمله که «پول نیست پس سریال هم نیست یا پول نیست پس کیفیت آثار پایین است» استدلال قانع کننده ای نیست.

امید می‌رود شرایط در صدا و سیما به گونه‌ای پیش رود که مدیرانی در این رسانه اتاق فکرها و برنامه ریزی‌ها را به دست بگیرند که در شرایط سخت اقتصادی هم بتوانند مهم‌ترین رسانه کشور را به بهترین شکل اداره کنند.مهر